تدوين قرآن

در قرآن، آیه اول از سوره قدر تاکید می شود که قرآن در شب قدر نازل شده است:

إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ
{سوره قدر: آیه1)

ترجمه بر اساس المیزان :
ما قرآن را در شب قدر که امور جهان هستى در آن مقدر مى گردد ، بر تو فرو فرستاديم .

ترجمه فولادوند:

ما [قرآن را] در شب قدر نازل کرديم.

ترجمه الهی قمشه ای:
ما اين قرآن عظيم الشأن را در شب قدر نازل کرديم.

ترجمه انصاریان:
ما قرآن را در شب قدر نازل کرديم.

اما در واقعیت، آیا قرآن در شب قدر نازل شده است !!؟

پاسخ خیر است.

تاریخ این چنین می گوید که قرآن به مرور زمان و پس از مرگ محمد و به امر عمر در نسخه های متفاوتی تالیف گردید و نیز قرآنی که هم اکنون مورد استفاده مسلمانان قرار می گیرد، نسخه ای از قرآن است که زیر نظر عثمان و در زمان حیات وی تالیف شده است نه در شب قدر !!!

تاریخچه قرآن:

قرآن در زمان وفات محمد، مجموعه پراکنده ای از آياتی بود که توسط عده ای از صحابه محمد ضبط يا توسط عده ای ديگر از آنها از بر شده بود، و چون با درگذشت خود محمد و بدنبال آن با مرگ تدريجی اين افراد بيم آن می رفت که متن کامل قرآن نيز از دست برود، بنا به توصيه عمر، کار گردآوری قرآن به زيدبن ثابت که در بازپسين سال های زندگی محمد، کاتب او بود محول شد.

وی مأموريت يافت تا قطعات قرآن را از مراجع مختلف جمع و آنها را با يکديگر مقابله کند تا متن جامعی از قرآن از مجموع آنها تنظيم شود.

متنی که زيد گرد آورد بدون نقطه و اعراب بر صفحاتی نوشته شد و بدين جهت مصحف نام گرفت.

ولی اين نسخه اوليه قرآن جنبه رسمی نداشت و تنها به استفاده شخص پيشوايان جامه اسلامی اختصاص داده شده بود. بعدا توسط چند تن ديگر از صحابه محمد (که اسامی شان در فهرست ابن نديم آمده است) آيات ديگری بدين مجموعه افزوده شد و ترتيب تقدم و تأخر آيات نيز تغيير يافت، و بدين ترتيب چندين متن مختلف از قرآن تدوين شد.

وقتيکه پس از مرگ عمر، عثمان به خلافت رسيد، وی تصميم گرفت از مجموع اين روايات يک متن رسمی قرآن تدوين شود که بعد از آن تنها قرآن شناخته شده و مورد قبول به حساب آيد، و اين بار نيز اين وظيفه به زيدبن ثابت، کاتب محمد محول شد، و عثمان از حفصه، دخترعمر و زوجه محمد خواست که اوراق قرآنی را که ابوبکر بدو داده بود به هيئت چهارنفری زيد و همراهانش تحويل دهد.
بعد از تدوين قرآن رسمی اين نسخه به حفصه مسترد شد، ولی تمام مدارک و نوشته های ديگر قرآن منهدم گرديد.
نسخه انحصاری حفصه نيز بعد از مرگ او در سال ۴۶ هجری به امر مروان اول خليفه اموی ضبط و منهدم شد و بدين ترتيب تنها متنی از قرآن که باقی ماند متنی بود که به امر عثمان تهيه شده بود.

تقريبا همه محققانی که در اين باره به بررسی پرداخته اند بر اين عقيده اند که عثمان و نزديکان وی يعنی بنی اميه از اين تدوين و تحميل متن واحدی از قرآن تنها نظر دينی نداشته بلکه بيشتر تابع منظورهای سياسی بوده اند.

عبدالله بن مسعود يکی از نزديکان محمد واز حافظان سرشناس متن قرآن که خود متن ديگری از قرآن را تدوين کرده بود آشکارا سوره های ١١٣ و ١١۴ قرآن راغير اصيل می دانست، و خوارج نيز اصالت سوره يوسف را منکر بودند.

لااقل تا قرن چهارم هجری هنوز نسخه هائی از قرآن که توسط ابن ابی کعب و عبدالله بن مسعود تدوين شده بود در ميان کسانی که قرآن تدوين ده عثمان را به رسميت نمی شناختند رواج داشت، ولی ضبط منظم اين نسخه ها و انهدام آنها به امر خلفای وقت توسط حکام محلی، اندک اندک همه اين نسخ را از ميان برد و فقط روايت عثمان باقی ماند، بطوريکه حتی شيعيان و خوارج که بسياری از جاهای اين متن را تحريف شده می شمردند ناچار آنرا پذيرفتند.

اصالت برخی از آيه های قرآن در درجه اول از طرف نزديکترين کسان خود محمد مورد ترديد قرار گرفته است، مثلا در احاديث چندين کتاب معتبر، از قول عايشه، همسر پيامبر، پس از نزول آيه های ۴٩ تا ۵٢ سوره احزاب که در آنها از خداوند به پيغمبرش در مورد انتخاب زنان مورد نظرش برای همبستری و عدم الزام او به رعايت ضوابط جاری در اين زمينه اختياری کامل داده شده است، نقل شده است که خطاب به همسرش گفته بود :
«می بينی ارباب آسمانيت در پذيرفتن خواسته های قلبی تو خيلی شتاب دارد »

کس ديگری که اصالت اين آيه ها را مورد ترديد قرار داده بود عبدالله بن ابی سرح از نزديکترين صحابه پيامبر و کاتب مخصوص وحی های او بود که پس از مدتی اصالت اين وحی ها و کيفيت نزول آيات قرآنی را انکار کرد، زيرا مدعی بود که خود او در متن اين آيات به تشخيص خود تغييراتی را اعمال نموده و پيغمبر نيز اين تغييرات را پذيرفته است، و حتی يکبار آيه «فتبارک الله احسن الخالقین» (مومنون،14) را که ساخته خود عبدالله بن سرح بوده در متن قرآن جای داده است.

ابی سرح پس از طرح اين اختلاف اسلام را ترک گفت و محمد نيز خونش را حلال کرد و پس از مدتی به کشتنش فرمان داد.